Taş sertlik dereceleri
Restorasyon işlerinde yapılan taş onarımlarında kullanılan taşlar yörelere göre değişiklik gösterdiği gibi, doğal olarak kullanılan taşların sertlikleri de farklılık göstermektedir. Küfeki, andezit, bazalt, traverten gibi doğal taşlar, yurdumuzda taş işlerinde en çok kullanılan malzemelerdir.
Minerallerin sertlik derecelerinin tespit edilmesinde Avusturyalı mineralog Friedrich Mohs tarafından 1812 yılında ortaya konulan Mohs sertlik cetveli kullanılmaktadır. Mohs sertlik dereceleri 1’den 10’a kadar olup, en düşük sertlik 1 derece ile Talk, en yüksek sertlik 10 derece ile Elmas’tır.
Restorasyon uygulamalarında kullanılan taşın sertlik hesabı yapılırken Mohs cetveli yerine V.G.M. birim fiyat kitabında bulunan sertlik katsayıları kullanılır. Bu sebeple taş sertliği için laboratuvarlardan alınan analizlerdeki Mohs sertliği ile V.G.M. birim fiyat kitabındaki sertlik katsayıları karıştırılmamalıdır. Birim fiyat kitabında taş ocaklarına göre sertlik katsayıları verilmiş olup, işlenebilirlik için birim fiyat hesaplanması sırasında bu katsayılardan faydalanılmaktadır.
Taş sertlik katsayılarının hesaplanması ile ilgili olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında bulunan önemli hususlar bölümünde dikkat edilecek konular şunlardır.
B – Yonu Taşı İmalatı İçin:
1–2012 yılı onarımları için Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce belirlenen taşların işlenebilirlik katsayıları birim fiyat eki arkasına eklenmiştir.
2- Listede belli olan veya sonradan işlenebilirlik derecesi belirlenecek taşlar için derecesine göre fiyat zaptı yapılarak onaylandıktan sonra ödeme yapılacaktır. Aksi takdirde imalata giren taşın işlenebilirlik derecesi 1 (Bir) olarak kabul edilecek ve ödemeler buna göre yapılacaktır.
3- Ocaktan işlenmiş ve kesilmiş halde gelen taşa işlenebilirlik ve yüz açma bedeli ödenmez.(V.0227/1-…..-V.0227/6) (V.0228/1-…….-V.0228/5) (V.0229/1), (V.0232/1)
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında bulunan taş işlerine ait birim fiyatlar işlenebilirlik derecesi 1 olarak hesaplanmıştır. Kullanılacak olan taşın daha sert olduğu düşünülüyor ise ilgili laboratuvardan taşa ait analiz raporu alındıktan sonra, Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında bulunan formül doğrultusunda yeni birim fiyat hazırlanması gerekmektedir. Yaklaşık maliyet sırasında genellikle atlanılan bu konu yapım aşamasında gündeme geldiğinde bu doğrultuda yeni birim fiyat hazırlanır ve ödeme bu birim fiyat üzerinden yapılır.
İşlenebilirlik zammı formülü
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabının sonunda taş imalatlarında işlenebilirlik zammı formülü verilmiştir. Yeni yapılacak olan fiyatlar bu formül üzerinden hesaplanır ve yeni fiyat analizi yapılması gerekir.
F = BF + (BF x SK x İY)
BF: Kullanılan poza ait birim fiyat
SK: Taşın çıkarıldığı ocağa ait sertlik katsayı
İY: Pozlara göre belirlenmiş işlenebilirlik yüzdesi
İmalata giren taşların işlenebilirliklerine göre;
- İmalata giren taşın işlenebilirlik derecesi 1,00 olursa işlenebilirlik zammı verilmez.
- İmalata giren taşın işlenebilirlik derecesi 1,00’den fazla ise yukarıdaki formül kullanılır.
İşlenebilirlik Zammı Formülüne Örnek:
V.1330 – Yonu taşından basık, masif harpuşta yapılması ve yerine konması işçiliği pozunun 2017 yılı birim fiyatı 495,18 TL.’dir.
V–1330 pozunun işlenebilirlik zammı yüzdesi %35’tir.
Kullanılan taşın işlenebilirlik katsayısı 1,25 ise;
F = 495,18 + (495,18 x 0,25 x 0,35) = 538,51 TL. olur.
Kullanılan taşın işlenebilirlik katsayısı 1,50 ise;
F = 495,18 + (495,18 x 0,50 x 0,35) = 581,84 TL. olur.
Kullanılan taşın işlenebilirlik katsayısı 1,75 ise;
F = 495,18 + (495,18 x 0,75 x 0,35) = 625,16 TL. olur.
Kullanılan taşın işlenebilirlik katsayısı 2,00 ise;
F = 495,18 + (495,18 x 1,00 x 0,35) = 668,49 TL. olur.
Taş ocakları ve sertlik katsayıları
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabının son bölümünde taş ocakları ve sertlik katsayıları tablosu verilmiştir. İşlenebilirlik zammı formülü uygulanırken burada bulunan katsayılar 0 üzerinden hesaplanarak formüle yazılır. Örneğin sertlik katsayısı 1,50 olan bir katsayı formüle 0,50 olarak yazılır.
İşlenebilirlik zammı yüzdeleri
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabının son bölümünde İşlenebilirlik Zammı formülünde kullanılmak üzere tüm taş imalatlarının yüzdeleri açıklanmıştır. İşlenebilirlik zammı formülü uygulanırken poz karşılığında bulunan yüzde oranları 0 üzerinden hesaplanarak formüle yazılır.
Örneğin V.0810 pozu için belirlenen %50 oranı formüle 0,50 olarak yazılır.
