Altın Varak
Altın madeninin ezilerek ince tabakalar haline getirilmesi ile oluşturulmuş sayfalara altın varak adı verilir. Günümüzde ülkemizde satışı yapılan altın varaklar genellikle İtalya ve Almanya’da üretilmiş olan malzemeler olup yurtdışından ithal edilmektedir.
Altın madeninin saflığı “karat” veya “ayar” terimleri ile ifade edilmekte olup saf altın 24 ayardır. Altın’ın çok yumuşak olan özelliğini değiştirmek ve kullanış amacına göre çeşitli alaşımları yapılmaktadır. Altın’a gümüş katıldığında yeşil, bakır katıldığında kırmızı, nikel veya platin katıldığında beyaz, çinko katıldığında sarı tonda renkler elde edilmiş olunur.
24 ayar %100 saf altını temsil ederken, 22 ayar %91,6 altını, 18 ayar %75,14 altını, 14 ayar %58,5 altını ifade eder. Altın madeninin kolay biçimlendirilmesi sebebiyle 10 gr altın dövülerek yaklaşık 11 m2 lik ince bir levha elde edilebilir.
Günümüzde en çok kullanılan altın varaklar 23,75 ayar olup, sayfası 8 cm x 8 cm ebatlarında ve defterinde 25 sayfa bulunan ölçülerde üretilenlerdir.
Yüzey hazırlığı
Altın varak kaplanacak olan malzemenin özelliğine göre yüzey hazırlama işlemlerinde de farklılıklar bulunur.
Bakır, demir vb. metal yüzeylerde öncelikle yüzeyde bulunan korozyonun giderilmesi gerekir. Metal yüzeyler temizlenmediği takdirde ileride altın varak kaplamanın kararmasına sebep olacaktır. Altta bulunan hafif pasların engellenmesi ve altın varak öncesi yüzeyin düzgün bir hale gelmesi için yüzeye metal koruyucu vernik veya boya tabakası tatbik etmek yerinde olacaktır.
Ahşap yüzeylerde korozyon veya pas olmadığı için yüzey iyice zımparalandıktan sonra yüzeye yerine göre gomalak cila veya vernik sürülerek yüzey hazırlanmalıdır. Özellikle oymalı yüzeylerde ve çerçevelerde lambez adı verilen killi toprak ile yüzey hazırlığı yapılmaktadır.
Mermer vb. taş yüzeylerde dikkat edilmesi gereken konu malzemenin miksiyonu içine ne kadar çekip çekmeyeceğidir. Mermer vb. taş yüzeylerde öncelikle bir kat miksiyon sürülerek yüzey doyurulmalı, kuruduktan sonra tekrar miksiyon sürülerek altın varak işçiliğine geçilmelidir.
Miksiyon Sürülmesi
Yüzeyi hazırlanmış olan yere altın varak yapıştırıcısı olan Miksiyon sürülür. Burada dikkatli olunması gereken konu sürülecek olan miksiyonun kaç saatlik olduğudur. 3 saatlik miksiyon sürüldüğünde 3 saat, 12 saatlik miksiyon sürüldüğünde 12 saat sonra altın varak yapıştırılmalıdır denilse de hava şartlarına bağlı olarak soğuk havalarda daha çabuk, sıcak havalarda daha geç kuruma olmaktadır. Bu sebeple altın varak yapıştırılmaya başlamadan önce miksiyon üzerine parmağın tersi ile dokunularak test etmek gerekir. Dokunma sırasında halen çok sulu bir temas sağlanırsa altın varak kaplanmasına geçilmemelidir
Altın Varak Kaplanması
Yüzeye sürülen miksiyon tam olarak kıvamına geldiğinde altın varak yapıştırma işlemine geçilir. Yüzeye yapıştırılan varak üzerine parmak ile bastırılarak iyice yapışması sağlanır. Altın varak kaplanmasında en çok yapılan hatalardan biri henüz tam kurumasını sağlamamış olan miksiyon üzerine altın varak kaplanmasıdır. Bu gibi durumlarda miksiyon kurumaya başladığında altın varak yüzeyinde büzüşmeler meydana gelir. Miksiyon fazla kurursa bu defa üzerine altın varak yapışması imkânsızlaşır. Bu nedenle altın varak yapıştırma işleminde sürenin iyi ayarlanması gerekmektedir.
Yine dikkatli olunması gerekli konulardan biri ise fazla fire verilmeden altın varak işleminin tamamlanmasıdır. Değerli bir malzeme olduğu için yapıştırılacak yüzeyin boyutlarına uygun olarak altın varak sayfaları kesilirse fire miktarı oldukça azalacaktır. Özellikle dış cephede rüzgarlı havalarda altın varak yapıştırmak oldukça zordur. Bu sebeple rüzgarı mümkün olduğunca kesebilecek gerekli önlemler alınmalı hatta altın varakların küçük parçalara kesilmesi işlemi önceden yapılmalıdır.
Altın varak yapıştırma işlemi tamamlandığında yumuşak kıllı sakal veya makyaj fırçası ile yüzeyde bulunan fazlalıklar alınmalıdır. Altın varak kaplanan yüzey dış cephede bulunuyorsa varak yüzeyine koruyucu bir vernik tabakası sürmek faydalı olacaktır. Özellikle kubbe alemi gibi üzerine kuşların konduğu bir malzemeye mutlaka metalik yüzey verniği sürülmelidir. Böylelikle hem kuşların tırnak çiziklerinden hem de gübrelerinden korunmuş olunur. Koruyucu olarak bir kat metal verniği veya miksiyon inceltilerek sürülebilir.
İsmail ÖNEL 10.04.2017
Kaynakça:
ÖNEL, İsmail. 2016, “Geçmişten Günümüze Altın Varak Teknikleri”, Vakıf Restorasyon Yıllığı Dergisi, İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, S.12, s.16-22