Restorasyon şantiyesinde kullanılacak olan yeni ahşaplara imalat öncesi emprenye yapılması, ahşabın daha uzun süreli dayanımı ve zararlı böcek ve kurtlara karşı dirençli olması açısından önem arz etmektedir. Emprenye; ahşap malzemenin uzun süreli kullanımı amacıyla çevre şartları, rutubet, mantarlanma, böcek, küflenme ve çürüme gibi etkenlere engel olmak amacıyla çeşitli kimyasal maddeler kullanılarak yapılan koruma uygulamasıdır.
Yeni yapılacak olan ahşap imalatlarda daldırma veya vakumlu yöntem ile emprenye yapılması, tarihi eser içerisindeki mevcut ahşaplarda ise sürme yöntemi ile emprenye yapılması esastır. Doğal olarak tarihi yapıdaki mevcut ahşap yerinden sökülüp daldırma veya vakumlu şekilde emprenye yapılamayacağı gibi, yeni imalatta kullanılacak olan ahşap malzemenin de sürme yöntemi yerine daldırma veya vakumlu yöntem ile emprenye edilmelidir.
Hakediş uygulamalarında yeni ahşaba daldırma veya vakumlu emprenye, yerinde mevcut olan ahşaba ise sürme emprenye pozlarından ödeme yapılması gerektiği unutulmamalıdır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında Daldırma ve Vakumlu emprenye imalatları ile ilgili iki adet poz bulunmaktadır.
Daldırma yöntemi ile emprenye yapılması ile ilgili olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında bulunan V.2019 – Ahşabın daldırma yöntemi ile emprenye edilmesi poz tarifinde;
“İmalatta kullanılacak biçilmiş haldeki ahşaplar emprenye havuzuna daldırılarak 1 m3 ahşabın 14 lt, malzeme emmesi için gerekli zaman kadar bekletilir. Daldırma havuzundan çıkartılan malzemeler kuruması için birbirine değmeyecek şekilde bekletilir. 48 saat kuruma sonunda imalata geçirilen ahşabın yerine konma aşamasında kesilecek olursa kesilen kısımlara fırça yöntemi ile yanına malzeme sürülerek kesilen kısımlarda emprenye edilmiş olacak şekilde imalatta kullanılan 1 m3 ahşabın bedelidir. Ölçü: 1 m3 biçilmiş ahşap.” denilmektedir.
Vakum yöntemi ile emprenye yapılması ile ilgili olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında bulunan V.2109/2 – Her türlü ahşabın bakır triazol tipi suda çözünen malzeme ile vakumlu emprenye yapılması poz tarifinde;
“İdarece onaylanmış proje ve detaylarına göre; imalatta kullanılacak yada imalata uygun şekilde biçilmiş ahşap malzemelerin vakum basınç sistemiyle 1 m3 ahşaba 3,80 kg Bakır triazol tipi suda çözünen emprenye maddesi gelecek şekilde 12 atü basınç altında 2 saatte emdirilir. Emprenye silindirinden çıkarılan ahşap malzemelerin birbirine değmeyecek şekilde istiflenerek 7-10 gün kurutulur. Ahşap malzemenin yerine konması sırasında şayet kesilecek olursa kesilen kısımlara söz konusu malzeme fırça ile sürülerek kesilen kısımlarda emprenye olacak şekilde imalatta kullanılan 1 m3 ahşap malzemenin emprenye yapılması fiyatı. Ölçü: İmalatta kullanılacak yada imalata uygun şekilde biçilmiş ahşap malzeme m3 olarak hesaplanır.” denilmektedir.
Daldırma veya Vakumlu emprenye işlerinde dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise vakumlu emprenyelerin ahşaba çoğunlukla yeşil renk vermesidir. Özellikle kapı ve pencere imalatlarında imalat sonrası vernik veya cila yapılacaksa bu yeşil renk hoş olmayan bir görüntüye sebep olacaktır.
Bu sebeple kullanılacak olan emprenye malzemesi ve yönteminin iyi seçilmesi gerekmektedir.
Daldırma veya vakumlu usulde emprenye yapılması işleri metrajında, yapılan ahşap imalata ait poz analizinde bulunan birim miktar ile yapılan toplam miktarın çarpımının m3 olarak ölçüsü alınmaktadır.
Örnek olarak;
V.2040 pozu analizinde bulunan 1 m2 imalata ait kereste miktarı 0,043 m3 tür.
V.2040 – Meşe keresteden 4 cm kalınlıkta tek satıhlı klasik düz (kemersiz) pencere yapılması ve yerine konması pozuna ait toplam 100,00 m2 imalat yapılmış ise,
V.2019 – Ahşabın daldırma yöntemi ile emprenye edilmesi metrajı:
Poz no V.2040 tan,
0,043 x 100,00 = 4,300 m3 olur.
Bu hesaptan anlaşılacağı üzere hakedişe giren V.2040 pozu toplamı olan 100 m2 lik pencere imalatı ile birlikte V.2109 pozundan 4,300 m3 emprenye miktarı alınması gerekir.
İsmail ÖNEL 18.05.2017
Kaynakça:
– 2017 Eski Eser Birim Fiyat Eki Listesi, 2017, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı, Ankara