Restorasyon uygulamalarında mevcutta bulunan sıva, taş, ahşap vb. malzemelerin özelliklerinin öğrenilmesi ve ileride yapılacak imalatların doğru olarak uygulanabilmesi amacıyla İdare’nin direktifi doğrultusunda konservasyon laboratuarlarınca malzeme analizlerinin yapılması gerekmektedir.
Konservasyon laboratuarından gelen uzmanlar tarafından gerekli görülen örneklerin alınmasından sonra laboratuar ortamında analizleri yapılarak çıkan sonuçlar bir rapor ile birlikte verilmektedir. Uygulama sırasında yapılacak olan harç, derz, boya, temizlik işleri vb. imalatlar için malzeme oranları, kullanılacak olan taş, metal, ahşap vb. malzemelerin özellikleri raporlarda açıkça belirtilmektedir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında, yaptırılacak olan malzeme analizleri konusunda birim fiyatlar mevcuttur. Alınan numunelerin üzerinde yapılan analiz yöntemine göre adet olarak hakedişte ödeme gerçekleşir. Malzeme analizi pozlarında birim fiyata analiz, raporlama, genel giderler ve yüklenici kârı dahildir.
2017 yılı Vakıflar Genel Müdürlüğü birim fiyat kitabında 10 adet malzeme analizi birim fiyat pozu bulunmaktadır.
- V.0199/A01 – Suda Çözünebilir Tuz Analizi
Harç, sıva, taş, tuğla ve kir numunelerinde spot testlerle klorür, sülfat, karbonat ve nitrat tuzlarının nitelik ve miktarlarının belirlenmesi, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A02 – Petrografi Analizi
Harç, sıva, taş ve tuğla numuneleri için kaba ve ince kesitlerinin hazırlanarak mineralojik ve petrografik tanımlamalar TS 5694 EN 12670 “Doğal taşlar – Terimler ve tarifler” ve TS EN 12407 “Doğal taşlar – Deney yöntemleri – Petrografik inceleme” standartlarına uygun olarak yapılması, ince ve kaba kesit hazırlama, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A03 – Asitle Muamele ve Elek Analizi
Harç, sıva, taş ve tuğla numunelerinin bağlayıcı ve agrega cinslerinin belirlenmesi için HCl ile muamele edilmesi, asitte kayıp yüzdesinin tespiti, asitle muamele sonrasında çözünmeden kalan silikatlı agregaların boyut dağılımlarının belirlenmesi için elek analizi ve stereo mikroskop altında görsel analizlerinin yapılması, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A04 – Kalsinasyon (Kızdırma Kaybı)
Harç ve sıva numunelerinin bağlayıcı cins ve miktarlarının belirlenmesi için toz numunenin kurutulması, 550 oC ve 1050 oC’de ısıtılması ile kütle kaybından yararlanılarak belirlenmesi, numune hazırlığı, raporlaması ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A05 – Organik Analiz (Basit)
Harç, sıva, taş, tuğla, kir ve boya numunelerinde spot testlerle protein ve yağ varlığının belirlenmesi, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A06 – Ahşap Cins Tayini
Ahşap numunesi için mikrotom ile enine, radyal ve teğet kesitlerinin hazırlanması, araştırma mikroskobuyla incelenerek cinslerinin tespit edilmesi, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A07 – Ahşap Kalite Sınıflandırması
Ahşap numunesinin TS EN 975-1 uygun olarak kalite sınıflandırmasının yapılması, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A08 – SEM-EDS Analizi
Boyalar ve gerekli görülen harç ve sıvalar için elektron mikroskobu (SEM-EDS) ile görüntüleme ve görüntülenen alanda element oksitlerinin dağılımlarının tespit edilmesi, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A09 – HPLC Analizi
Boyalar için yüksek basınçlı sıvı kromatografisi (HPLC) ile organik bağlayıcı ve pigmentlerin tespit edilmesi, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
- V.0199/A10 – XRD Analizi
Harç, sıva ve taşlar için X-ışını difraksiyonu (XRD) cihazı ile kristal yapı özelliklerinin tanımlanması, raporlama ve genel giderler dahil karlı fiyatı.
Yaklaşık Maliyet sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Proje aşamasında malzeme analizi yaptırılmamış ve uygulama işi kapsamında malzeme analizi yaptırılması düşünülüyor ise yaptırılması düşünülen analizler ve adet miktarları yaklaşık maliyet cetveline konulmalıdır.
- Adet tespiti için benzer işlerde yaptırılmış olan malzeme analiz miktarlarına bakılması faydalı olacaktır.
- Malzeme analizi yapan konservasyon laboratuarlarının birden fazla örnek aldığı unutulmamalıdır.
Hakediş ödemeleri sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Yaklaşık maliyet cetvelinde malzeme analizleri bulunuyor ise Yüklenici’nin ihale sırasında vermiş olduğu teklif birim fiyatları üzerinden hakediş ödemesi yapılır.
- Yaklaşık maliyet cetvelinde malzeme analizleri bulunmuyor ise fiyat oluru düzenlenmesi gerekir. Fiyat oluru öncesinde şantiyede toplantı karar tutanağı düzenlenmesi, malzeme analizi yapılmasının gerekliliği konusunun nedenleri ile belirtilmesinde fayda vardır.
- Hakediş sırasında malzeme analizlerinin ödenebilmesi için poz tarifinde de yazdığı üzere konservasyon laboratuarının malzeme analiz raporunu tamamlamış ve İdare’ye bir nüshasının teslim edilmiş olması gereklidir. Raporu olmayan malzeme analizleri ilgili pozlardan ödenemez.
- Poz birimi olan adetlerin tespiti için malzeme analiz raporunda ki miktarlara bakılarak adet tespiti yapılabilir.
- Malzeme analizlerinin tamamlanması ve raporun yazılması 2 veya 3 ay gibi uzun bir süreyi kapsamaktadır. Bu sebeple imalatların önünün açılması ve işin durmaması için örneklerin işin başında aldırılmasında büyük fayda vardır.
İsmail ÖNEL 02.06.2017
Kaynakça:
– 2017 Eski Eser Birim Fiyat Eki Listesi, 2017, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı, Ankara
– Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvarları, 2009, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, KUDEB Yayınları, İstanbul, s.39-121